Επιτέλους κι ένα καλό «μνημόνιο»!
Συντάκτης: Μαρία Δήμα, Αντα Ψαρρά Στιγμιότυπο από την ημερίδα
«Ο κρατούμενος είναι κάρβουνο που ή σε λερώνει ή σε καίει».
Αυτό ήταν μέχρι χθες το επαναλαμβανόμενο μοτίβο για την περιγραφή των πολιτών που κρατούνται στα ελληνικά σωφρονιστικά ιδρύματα, σύμφωνα με τους περισσότερους ομιλητές, στην ημερίδα με θέμα: «Φυλακές, δικαιώματα, διαφάνεια και λογοδοσία - Ο ρόλος των εποπτικών μηχανισμών».
Ενα διαφορετικό, ένα καλό μνημόνιο υπογράφτηκε στη διάρκεια της ημερίδας, ανάμεσα στην ανεξάρτητη αρχή Συνήγορος του Πολίτη (ΣτΠ) και το υπουργείο Δικαιοσύνης.
Μια σύμπραξη που έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό απέκτησε πλέον και επίσημο χαρακτήρα, με την υπογραφή πρωτοκόλλου μιας αναγκαίας και μόνιμης πλέον συνεργασίας.
Οι μορφές, οι δράσεις και οι στόχοι αυτής της συνεργασίας αναλύθηκαν από εκπροσώπους των δύο «συμβαλλομένων», αλλά και εκπροσώπους φορέων που σχετίζονται με το σύστημα σωφρονισμού και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Για ένα παράθυρο στο φως μίλησε η Βασιλική Κατριβάνου, πρόεδρος της αρμόδιας μόνιμης επιτροπής της Βουλής (σωφρονιστικού συστήματος και λοιπών δομών εγκλεισμού).
«Είμαστε εδώ άνθρωποι που νοιαζόμαστε για τις φυλακές και σήμερα ανοίγει ένα παράθυρο πρόσβασης και ελέγχου από μια ανεξάρτητη αρχή, ώστε να πάψουν οι άνθρωποι εκεί να βρίσκονται στο σκοτάδι και στο περιθώριο. Μαθαίναμε επί δεκαετίες την ύπαρξη κρατουμένων όταν υπήρχε κάποιο δυσάρεστο συμβάν, ενώ αγνοούσαμε το τι γίνεται καθημερινά μέσα στα κελιά» συμπλήρωσε.
Η Β. Κατριβάνου ζήτησε να μειωθεί το εύρος των μεγάλων ποινών, ώστε να εξευρωπαϊστεί και στον τομέα αυτό η χώρα, ενώ, τέλος, εξήγησε πως η ρύθμιση για τις μωρομάνες χρειάζεται επέκταση, μιας και οι περισσότερες ακόμα παραμένουν φυλακισμένες, με τα μωρά να μεγαλώνουν μέσα στα κελιά.
◾ Τον λόγο πήρε αμέσως μετά ο υπουργός Δικαιοσύνης Νίκος Παρασκευόπουλος, ο οποίος δήλωσε ότι «το παράθυρο στη φυλακή έχει μόνο μία έννοια, την επανένταξη» και συμπλήρωσε:
«Η διαφάνεια και η διαύγεια δεν
αφορούν αποκλειστικά τον χώρο της οικονομίας, αλλά, αντίθετα, όλες
εκείνες τις πράξεις που συγκαλύπτουν αδικίες και παρανομίες. Η φυλακή
οφείλει να είναι ανοιχτή και προσβάσιμη για κάθε έλεγχο που αποτελεί
εγγύηση για την καλύτερη λειτουργία, για την εποπτεία και τη διασύνδεση
του χώρου της φυλακής με την κοινωνία».
Μίλησε για τα δύσκολα βήματα που ακολουθούν τα πρώτα ευεργετικά μέτρα ανακούφισης στον χώρο των φυλακών.◾ Ο Β. Καρύδης χώρισε τις περιόδους των συνεχών προσπαθειών συνεργασίας του Συνηγόρου με το σωφρονιστικό σύστημα.
Από το 1998 μέχρι το 2000 ήταν η περίοδος μιας ανιχνευτικής σχέσης.
Το 2001 μέχρι το 2004 υπήρξε μια στάση ανοχής απέναντι στον Συνήγορο.
Ομως από το 2004 μέχρι το 2009 ήταν περίοδος των φυλακών-άβατο, με απόλυτα αμυντική και συγκρουσιακή κατάσταση από την πλευρά του σωφρονιστικού συστήματος.
Τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν από το 2009, αλλά και πάλι χωρίς κατοχύρωση του ρόλου της ανεξάρτητης αρχής.
«Ωστόσο ο ΣτΠ απέδειξε σιγά σιγά τον ρόλο του και ενισχύθηκε η εμβέλεια του. Σήμερα διευκολύνονται οι έλεγχοι και το σύστημα προσπαθεί να συμμορφώνεται με τις υποδείξεις. Μπορεί το σωφρονιστικό διοικητικό σύστημα να αντιδρούσε και να συνεχίζει να αντιδρά, όμως η αξιοπιστία του ΣτΠ εδραιώθηκε» συμπλήρωσε.
Μίλησε ακόμα για την ενημέρωση και τη συνεργασία με τους υψηλού κύρους ευρωπαϊκούς θεσμούς, όπως η Επιτροπή για τα βασανιστήρια (CPT) και ο ΟΗΕ.
«Το πρωτόκολλο που υπογράφουμε σήμερα αφορά τη συνεργασία με πλήρη ανεξαρτησία για την προστασία των δικαιωμάτων των κρατουμένων» είπε ο αν. Συνήγορος του Πολίτη.
◾ Οι δράσεις και οι στόχοι συνεργασίας περιγράφηκαν από τους ομιλητές του υπ. Δικαιοσύνης και του ΣτΠ, Ι. Σταλίκα και Φ. Παντελίδου αντίστοιχα.
Συνοπτικά αφορούν την έναρξη λειτουργίας σχολής σωφρονιστικών, εκπαιδευτικά προγράμματα για τους κρατούμενους, αλληλοενημέρωση επί σχεδίων νόμων, συναντήσεις με διεθνείς φορείς, ενημέρωση για οποιαδήποτε κακομεταχείριση και τέλος ενημέρωση της κοινής γνώμης.
Στόχοι που άρχισαν ήδη να εκπληρώνονται είναι η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, το αλφαβητάρι του κρατούμενου, που εκδόθηκε πρόσφατα και θα μεταφραστεί σε τρεις γλώσσες, η διασφάλιση λογοδοσίας στις φυλακές, ο οικονομικός έλεγχος, πολλές πιλοτικές δράσεις, όπως το ηλεκτρονικό επισκεπτήριο, σταδιακή βελτίωση των αγροτικών φυλακών κ.λπ.
◾ Ο γ.γ. Αντιεγκληματικής Πολιτικής Ε. Φυτράκης μίλησε για «διαφάνεια και λογοδοσία σε κάθε κελί».
Η μέτρηση της ποινής ανήκει στη σωφρονιστική διοίκηση, η δικαιοσύνη δεν πρέπει να σταματά στην είσοδο της φυλακής, τόνισε, συμπληρώνοντας ότι «η ύπαρξη ελέγχων από ανεξάρτητους φορείς (οι οποίοι ήταν αποκλεισμένοι διά ροπάλου) είναι αναγκαιότητα, γιατί χρειαζόμαστε τις υποδείξεις τους, τους έχουμε ανάγκη».
Το τρίπτυχο στο οποίο βασίζεται το υπουργείο είναι ασφάλεια, ανθρωπισμός, επανένταξη.
«Στη φυλακή ανακυκλώνουμε έναν πληθυσμό μεγάλο και το ζητούμενο είναι μετά την έξοδο από τη φυλακή να μην τους ξαναδούμε».
◾ Ο πρόεδρος της Ελληνικής Ενωσης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Κ. Τσιτσελίκης, σημείωσε ότι:
«Η περίοδος της επανένταξης γίνεται ήδη από την περίοδο της σύλληψης μέσα από νοητές παροχές. Μπορούμε να έχουμε σωφρονισμό στις φυλακές; Η απάντηση είναι όχι. Σωφρονίζεται κάποιος αν τον κλείσουμε σε ένα κελί; Η φυλακή για τους φτωχούς είναι νομίζω ταξικό θέμα, ενώ υπάρχει και ένα «εθνικό» προφίλ στα δικαστήρια, αφού ο αλλοδαπός μπαίνει ευκολότερα στη φυλακή. Αυτό που γίνεται σήμερα σπάει το κατεστημένο, αλλά πρέπει να δεθεί σωστά για να το έχουμε και αύριο στη φυλακή, όταν δεν θα είστε κυβέρνηση».
◾ Ο Σ. Μαντακιοζίδης, αντεισαγγελέας του Αρείου Πάγου ε.τ., αρνήθηκε την προηγούμενη παρατήρηση λέγοντας:
«Δεν το διαπίστωσα από τη θητεία μου στην ελληνική Δικαιοσύνη. Το θέμα αυτό θίγει την ξενοφοβία και θέματα ρατσισμού».
◾ Παρεμβάσεις έκαναν ακόμη ο καθηγητής και πρόεδρος του δ.σ. του Συλλόγου «Επάνοδος» Γ. Νικολόπουλος και ο συνήγορος του Παιδιού Γ. Μόσχος.«Η φυλακή που δεν θέλουμε» διά στόματος... Τσιτσάνη
Με στίχους ξεκίνησε την ομιλία του ο υπουργός Δικαιοσύνης, Ν. Παρασκευόπουλος:«Ξυπνώ και βλέπω σίδερα στη γη στερεωμένα και βλέπω τους κατάδικους σαν φύλλα μαραμένα. Ανοίγω το παράθυρο, να δω την κοινωνία κι ο φύλακας με τράβαγε γραμμή στα πειθαρχεία. Τι να σου κάνω, φύλακα, που ’ναι δικαίωμά σου της φυλακής τα σίδερα και τα κλειδιά δικά σου».
Κανείς από το ακροατήριο δεν αναγνώρισε τους στίχους του Τσιτσάνη και ο υπουργός συμπλήρωσε: «Αυτή είναι η εικόνα της φυλακής που δεν θέλουμε».
«Προτιμώ να επενδύουμε σε ό,τι λέγεται ανοιχτή φυλακή»
Χαρακτηριστικές για το τι ισχύει στο σωφρονιστικό σύστημα ήταν οι εισηγήσεις των δύο καθηγητών Νίκου Κουλούρη και Βιντζέντζο Ρουγκιέρο:◾ Ο Ν. Κουλούρης, καθηγητής Σωφρονιστικής Πολιτικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου, τόνισε ότι οι προσπάθειες βελτιώσεων στις ελληνικές φυλακές προσομοιάζουν με προσπάθεια τετραγωνισμού του κύκλου.
Αναφέρθηκε στην εμπειρία του, όταν το 2000 δούλεψε στο υπουργείο ως κοινωνιολόγος στις φυλακές Κορυδαλλού.
Πριν επισκεφτεί το κατάστημα, ο προϊστάμενος του είπε να προσέχει και να γνωρίζει ότι η διοίκηση ασκείται από το υπ. Δικαιοσύνης.
Μόλις έφτασε στη φυλακή, οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι τον ενημέρωσαν ότι εκείνοι διοικούν τις φυλακές.
Σήμερα, τόνισε ο καθηγητής, και ενώ η αντίθεση αυτή παρέμενε επί χρόνια κρυμμένη, ξαφνικά αναζωπυρώθηκε και είναι μείζον θέμα που πρέπει να επουλωθεί πλήρως και να ξεκαθαριστούν οι αρμοδιότητες.
Ανέφερε ως παράδειγμα ότι το υπ. Δικαιοσύνης ενημέρωσε άμεσα το CPT, όταν το παρατηρητήριο εξέδωσε την επικριτική για την Ελλάδα έκθεση του 2015, για όλες τις αλλαγές που είχαν γίνει στο μεταξύ, δεδομένου ότι η καταγραφή αφορούσε την περίοδο 2014.
Αντίθετα, η Ομοσπονδία των σωφρονιστικών έσπευσε να υιοθετήσει την έκθεση, ειδικά αυτή τη φορά, παρόλο που είχε προηγηθεί έκθεση με δημόσια προσβλητική για την Ελλάδα καταδίκη από το CPT, για την οποία δεν έγινε ούτε κουβέντα.
Οι καταγγελίες στο παρελθόν εξουδετερώνονταν με το κτίσιμο νέων φυλακών, μέχρι και τη δημιουργία των φυλακών Γ΄ Τύπου.
Οι τελευταίες προσπάθειες του υπουργείου επιδιώκουν να ανακόψουν αυτές τις ευρωπαϊκές καταδίκες και να πάψει η άτακτη υποχώρηση του κράτους δικαίου, την οποία είχε χαρακτηρίσει έτσι ακόμα και η αρμόδια επιτροπή της Βουλής το 2014.
Για τον Ν. Κουλούρη η πλήρης έλλειψη στοχοθεσίας και καθοδήγησης του προσωπικού οδηγεί στην παράδοση των κρατουμένων στις ισχυρές ομάδες των φυλακών, ενώ παράδοση αποτελούσαν στις φυλακές η αυθαιρεσία, η ατιμωρησία, η αδιαφάνεια, η εσωστρέφεια, η απαξίωση και η υποβάθμιση του προσωπικού, η μετάθεση ευθυνών στα χαμηλότερα υπαλληλικά πόστα και η αποστασιοποίηση των υψηλά ιστάμενων.
Το 90% των υπαλλήλων αφορούν επίβλεψη και φύλαξη και μόνο 50-60 συνολικά άνθρωποι ασχολούνται και δουλεύουν για τις ανάγκες των κρατουμένων.
Οι οικονομικοί πόροι αναλώνονταν σε κάγκελα αντί για περίθαλψη, απεξάρτηση και εκπαίδευση. «Προτιμώ να επενδύουμε σε ό,τι λέγεται ανοιχτή φυλακή», συμπλήρωσε
◾ Ο Ιταλός καθηγητής Κοινωνιολογίας και εγκληματολόγος Βιντζέντζο Ρουγκιέρο, του Πανεπιστημίου Middlesex του Λονδίνου και επιστημονικός σύμβουλος της Κομισιόν και του ΟΗΕ, στην ομιλία του χαρακτήρισε τις ευρωπαϊκές φυλακές «άσυλα για τους φτωχούς», (σ.σ. τα γνωστά κολαστήρια της Αγγλίας του 18ου αιώνα), χαρακτηρισμός που όπως είπε περιγράφει τις εξελίξεις στην επιβολή ποινών και εγκλεισμού στις σημερινές συνθήκες.
«Το έγκλημα είναι συλλογικό ζήτημα και η φυλάκιση οφείλει να είναι το ακραίο μέτρο. Η τιμωρία είναι σχεδόν προκαταβολική, μια και αν είσαι φτωχός ή μετανάστης, σίγουρα θα παρανομήσεις. Η φυλακή είναι ο ακριβότερος τρόπος, για να γίνουν οι κακοί ακόμα χειρότεροι» είπε ο καθηγητής, σημειώνοντας ότι η πλούσια ελίτ θέλει να ξοδέψει χρήματα όχι για να τους βοηθήσει αλλά για να διαχωρίσει τους φτωχούς σε δύο σκληρά αντιμαχόμενες πλευρές: εκείνους που τηρούν και εκείνους που δεν τηρούν τη νομιμότητα, ώστε να διασφαλίζει ανενόχλητα την κυριαρχία της.
Ρώτησα, είπε ο καθηγητής, όταν ήρθα στην Ελλάδα πόσοι διεφθαρμένοι πολιτικοί βρίσκονται στη φυλακή, πόσοι από εκείνους που συνεργάστηκαν -για παράδειγμα- με τη Siemens.
Οι δυνατές ελίτ, που ζουν σε άλλο κόσμο, με τις εταιρείες του Παναμά, με τα δικά τους σχολεία και τις δικές τους περιοχές, που δεν συγχρωτίζονται με άλλες κοινωνικές ομάδες, τιμωρούν τους ανυπεράσπιστους ξοδεύοντας χρήματα για να αναπαράγουν το σύστημα.
Οι ίδιες οι φυλακές είναι ψευδή γραφειοκρατικά συστήματα με λειτουργική παρανομία, με «λευκούς» νόμους ώστε να δικαιολογούν και τις παραβάσεις και να εξασφαλίζεται η... ηρεμία.
Ο φυλακισμένος από την παρανομία που έκανε περνάει στην παρανομία της φυλακής με απόλυτη συνέχεια.
Παρ’ όλα αυτά, ο καθηγητής στην εξαιρετικά αιχμηρή ομιλία του αναγνώρισε τη δυνατότητα της συνεργασίας αυτής να φέρει κάποια θετικά αποτελέσματα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου